Τι είναι η Αγοραφοβία;

Από την Ίριδα Κρέμερ – Συμβουλευτική Ψυχολόγος

Η Αγοραφοβία είναι μία από τις αγχώδεις διαταραχές (φοβίες), που έχουμε ακούσει περισσότερο να χρησιμοποιείται σε συζητήσεις για ένα άτομο που δυσκολεύεται να βγει ή να απομακρυνθεί από το σπίτι του.

Η Αγοραφοβία, βάσει των διαγνωστικών κριτηρίων του DSM-5 (επίσημο διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης (APA)), είναι η φοβία κατά την οποία το άτομο νιώθει αυξημένο άγχος σε καταστάσεις όπως:

• όταν χρησιμοποιεί τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς
• όταν βρίσκεται σε πολυσύχναστους χώρους π.χ. εμπορικά κέντρα ή χώρους συνεστιάσεων με πολύ κόσμο, σε πολύ ανοιχτούς χώρους π.χ. εναέριοι χώροι στάθμευσης, ανοιχτές αγορές, γέφυρες, σε πολύ κλειστά μέρη π.χ. καταστήματα, στον ανελκυστήρα, στο θέατρο, στο σινεμά, σε κάποια ουρά ή μέσα σε πλήθος
• όταν βρίσκεται μόνος του εκτός του σπιτιού του.

Τα άτομα που πάσχουν από Αγοραφοβία αγχώνονται σε τουλάχιστον δύο ή και παραπάνω καταστάσεις από αυτές που προαναφέρθηκαν και ο κύριος φόβος τους είναι μήπως συμβεί κάτι και δεν μπορέσουν να διαφύγουν ή στην περίπτωση που αναπτύξουν συμπτώματα κρίσης πανικού δε θα υπάρχει κανείς να τους βοηθήσει. Οι καταστάσεις αυτές αυξάνουν σε μεγάλο βαθμό το άγχος του ατόμου και λειτουργούν σχεδόν πάντα ως φοβογόνα ερεθίσματα. Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφερθεί, ότι κάποιες καταστάσεις μπορεί να είναι ανεκτές για κάποιον που πάσχει από αγοραφοβία μόνο αν συνοδεύεται από συγκεκριμένα άτομα, που ο ίδιος τους εμπιστεύεται και νιώθει ασφαλής μαζί τους. Βασική, επίσης, προϋπόθεση είναι τα παραπάνω να πληρούνται σαν κριτήρια στην κλινική εικόνα του ατόμου για τουλάχιστον 6 μήνες, από την στιγμή που παρουσιάστηκαν και να μην οφείλονται σε κάποια άλλη ιατρική πάθηση ή αγχώδη διαταραχή.

Σημαντικό είναι να πούμε ότι, πολλές φορές, στην Αγοραφοβία συναντάμε την περίπτωση των κρίσεων πανικού, σαν κορύφωση του άγχους του ατόμου που έρχεται σε επαφή με το φοβογόνο του ερέθισμα, χωρίς όμως αυτό να είναι υποχρεωτικό. Για αυτό λοιπόν δεν συμπεριλαμβάνονται σαν κριτήριο για τη διάγνωση της αγοραφοβίας.

Πως επηρεάζει τη καθημερινότητα του ατόμου η αγοραφοβία;

Είναι σημαντικό να πούμε ότι η Αγοραφοβία, όπως και όλες οι αγχώδεις διαταραχές, επηρεάζουν την λειτουργικότητα και τις σχέσεις του ατόμου σε πολύ μεγάλο βαθμό. Σκεφτείτε να σας είναι αδύνατο να βρεθείτε σε ένα μπαρ, που είναι όλη η παρέα σας, λόγω του πολύ κόσμου ή του κλειστού περιβάλλοντος. Να γνωρίσετε έναν άνθρωπο που νιώσατε έλξη για αυτόν αλλά, καθώς δεν οδηγείτε ή δεν έχετε αυτοκίνητο, να σας είναι αδύνατον να μπείτε στο μετρό ή στο λεωφορείο για να πάτε να τον συναντήσετε για καφέ, όπως σας πρότεινε. Να μην μπορείτε να πάτε για ψώνια με τις φίλες σας, διότι το mall σας αγχώνει και μόνο σαν σκέψη στο μυαλό σας και η μόνη περίπτωση να πάτε είναι με τη μητέρα σας και αυτό σε ώρα που η κίνηση είναι χαλαρή έως ανύπαρκτη. Να παραιτηθήκατε από τη δουλειά σας, γιατί σας είναι αδύνατον να βγείτε από το σπίτι σας πέρα των 2 τετραγώνων που έχετε βάλει σημάδι ένα βενζινάδικο. Αν λοιπόν όλα τα παραπάνω είναι αδύνατον να συμβούν, σκεφτείτε πως είναι η ζωή ενός ανθρώπου που βλέπει να «σβήνουν τα φώτα» σε κάθε εικόνα κοινωνικότητας και ανάπτυξης του.

Ποια τα αίτια της Αγοραφοβίας;

Η Αγοραφοβία, όπως και άλλες αγχώδεις διαταραχές, έχει ρίζα σε διαφορετικά σημεία της ζωής του κάθε ατόμου. Τα αίτια που προκαλούν την αύξηση άγχους μπορεί να σχετίζονται με ένα περιστατικό στο μακρινό ή κοντινό παρελθόν του ατόμου, που γενικεύτηκε σε ένα μεγάλο φάσμα δραστηριοτήτων του. Με τη πάροδο του χρόνου η κατάσταση χειροτέρευσε και ενδεχομένως το περιβάλλον του ατόμου έγινε πιο στρεσσογόνο.

Ποια είναι η θεραπεία για την αγοραφοβία και ποιος ο κατάλληλος θεραπευτής;

Η Αγοραφοβία, όπως και όλες οι αγχώδεις διαταραχές, έχει θεραπεία και η πιο κατάλληλη όλων είναι η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία. Στη Γ.Σ.Θ. ο θεραπευόμενος μιλά για όλα τα ερεθίσματα που του προκαλούν άγχος στην καθημερινότητα του και που τον έχουν οδηγήσει στον αποκλεισμό και την απομόνωσή του. Έτσι ο θεραπευτής αποκτά μια εικόνα των σκέψεων του ατόμου (γνωσίες), ως απαντήσεις στα φοβογόνα ερεθίσματα του, που οδηγούν στην αντίστοιχη συμπεριφορά του. Κατανοώντας τον άνθρωπο που έχει απέναντί του μπορεί πλέον μέσα από πρακτικές εφαρμογές να βοηθήσει τον θεραπευόμενο να ξεπεράσει το φόβο του και να αρχίσει σιγά και σταθερά να επανασχεδιάζει τη ζωή του σε μια πιο λειτουργική βάση. Η διάρκεια της θεραπείας δεν είναι συγκεκριμένη και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την θέληση του ατόμου και την συνέπεια του στην συνεργασία του με τον θεραπευτή.

Οι πιο κατάλληλοι και αποτελεσματικοί θεραπευτές είναι οι ειδικοί ψυχικής υγείας που έχουν εκπαιδευθεί στην θεραπεία αγχωδών διαταραχών μέσα από την Γνωσιακή Συμπεριφοριστική προσέγγιση.

Μπορώ να ξεκινήσω θεραπεία και πότε;

Τα άτομα με Αγοραφοβία καθυστερούν σε μεγάλο βαθμό την θεραπεία τους. Αυτό συμβαίνει είτε γιατί δε γνωρίζουν ότι υπάρχει θεραπεία, είτε γιατί πιστεύουν ότι κάτι θα αλλάξει και θα βελτιωθεί η κατάσταση τους αυτόματα, είτε γιατί έχουν φτιάξει έτσι τη ζωή τους ώστε να μην είναι αναγκαίο να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα τους. Το λάθος στα παραπάνω είναι ότι η βελτίωση θα έρθει πολύ δύσκολα από μόνη της και ότι με τον καιρό τα πράγματα πάντα θα χειροτερεύουν αντί να βελτιώνονται. Το άτομο που βιώνει δυσκολία πρέπει να ξεκινήσει άμεσα θεραπεία.

Αν αναγνωρίζετε στον εαυτό σας σημάδια αυξημένου άγχους που σας ωθούν στο να αλλάζετε τη ζωή σας, την συμπεριφορά σας και δυσχεραίνουν τις σχέσεις σας, τότε καλό θα ήταν να μην περιμένετε πότε θα φτάσετε στην άκρη της γραμμής αλλά να συμβουλευθείτε έναν ειδικό άμεσα!