Από την Ίριδα Κρέμερ – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Πολύ συχνά οι επαγγελματίες στον κλάδο της ψυχικής υγείας μιλάνε για την σχέση γονιού-παιδιού αναφερόμενη κυρίως στην μητέρα που, όχι άδικα, μονοπωλεί το ενδιαφέρον. Πως νιώθει όμως ένας άντρας στο άκουσμα του ερχομού του παιδιού του και ποιοι παράγοντες καθορίζουν αυτή τη νέα σχέση που μέλλεται να σχηματιστεί; Υπάρχει «χώρος» γι’ αυτόν στην τόσο στενή και δυνατή σχέση μητέρας-παιδιού που ξεκινάει 9 μήνες πριν;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ένας σημαντικός παράγοντας για την καλή εξέλιξη της σχέσης πατέρα-παιδιού, αλλά και του ζευγαριού, είναι ο λόγος για τον οποίο ξεκινά μια εγκυμοσύνη. Οι καλύτερες συνθήκες για το ζευγάρι είναι:
• Tο χρονικό διάστημα που βρίσκονται σε σχέση να είναι αρκετό ώστε να νιώθουν ασφάλεια και οικειότητα ο ένας με τον άλλο.
• Κοινή απόφαση απόκτησης ενός παιδιού.
Η μητέρα καθώς βιώνει την κύηση των 9 μηνών και νιώθει τις αλλαγές στην σωματική και ψυχική της κατάσταση είναι ήδη προετοιμασμένη για την μεγάλη αλλαγή που έρχεται. Στη περίπτωση μιας αιφνίδιας, μη προγραμματισμένης εγκυμοσύνης, που πολύ συχνά εξαναγκάζει τον σύντροφο να την αποδεχθεί, ο άντρας δυσκολεύεται να κατανοήσει αυτό που πρόκειται να συμβεί και μπαίνει σε μία κατάσταση άρνησης της πραγματικότητας που έρχεται να τον συναντήσει σαν ένας χείμαρρος νέων συναισθημάτων και δυσκολιών όταν κρατήσει πια στα χέρια του το νεογέννητο παιδί του. Η συνειδητή απόφαση για την απόκτηση παιδιού βοηθά τον άντρα να προετοιμαστεί μέσα του και να δεχτεί με χαρά και όχι αρνητισμό, ή θλίψη, τον ερχομό του παιδιού του, κάτι που θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη σχέση του με αυτό στη πορεία της ζωής τους.
Στους 9 μήνες της αναμονής είναι πολύ σημαντικό ο πατέρας να ενημερωθεί και να συζητήσει με την σύντροφο του για τις άμεσες αλλαγές που θα συμβούν στην καθημερινότητα τους σε πρακτικό αλλά και συναισθηματικό επίπεδο μέσα στη σχέση τους. Είναι πολύ πιο συχνό φαινόμενο να βλέπουμε τις γυναίκες να διαβάζουν βιβλία για την μητρότητα, τον τοκετό, και την λοχεία, παρά έναν άντρα να ενημερώνεται μέσα από βιβλιογραφία ή συζήτηση για αυτά τα θέματα. Καλό λοιπόν θα ήταν οι άντρες να ακολουθούν τις συντρόφους στον γυναικολόγο ώστε να ενημερωθούν και αυτοί, να διαβάσουν βιβλία που αφορούν την εγκυμοσύνη, την γέννα αλλά και το πρώτο καιρό φροντίδας του βρέφους, καθώς και τις αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα και στο μυαλό της γυναίκας-μητέρας όταν πια έχει στην αγκαλιά της τη ζωή που μεγάλωνε μέσα της όλους αυτούς τους μήνες.
Τι συμβαίνει λοιπόν όταν έρχεται η ώρα επιστροφής της νέας μητέρας με το βρέφος στο σπίτι;
Οι δύο γίνονται τρεις. Η γυναίκα έχει ένα νέο, γεμάτο υποχρεώσεις και άγχος ρόλο, που την αναγκάζει να παραμελήσει το σύντροφό της για κάποιο καιρό. Παράλληλα δέχεται ορμονικές αλλαγές που την επηρεάζουν σωματικά και ψυχικά, σε συνδυασμό με έντονη κούραση και έλλειψη ύπνου που, τις περισσότερες φορές, απαιτείται για να μπορέσει να ακολουθήσει τις ανάγκες του βρέφους και να συμβάλλει με αυτό τον τρόπο στην ομαλή ανάπτυξή του. Ο άντρας μπορεί να νιώθει ανίκανος και χωρίς λόγο ύπαρξης, ενώ παράλληλα αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι την προσοχή και φροντίδα που μέχρι τώρα έπαιρνε από την σύντροφο του την μοιράζεται, ή την έχει χάσει τελείως, με το παιδί του. Αυτό συχνά κάνει τον άντρα να ζηλεύει ασυνείδητα και λόγω αυτού να απομακρύνεται από την σύντροφο του (κάποιες φορές ακόμα και από την κλίνη) κάτι που πληγώνει βαθύτατα την ευάλωτη και εξαντλημένη γυναίκα.
Όλα αυτά είναι πολύ φυσιολογικά να συμβούν με τον ερχομό ενός παιδιού και είναι σημαντικό να δούμε πως μπορεί ο άντρας να νιώσει κομμάτι αυτού και όχι ξένος. Οι γυναίκες-μητέρες έχουν πολύ ανάγκη από ψυχολογική και πρακτική υποστήριξη. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορεί να κάνει ένας πατέρας, όπως να ταΐσει το παιδί του, εφόσον η μητέρα δε θηλάζει, να το πλύνει, να το ντύσει, να το κοιμίσει ή να το κρατήσει στην αγκαλιά του χτίζοντας έτσι τη σχέση μαζί του. Αυτό θα βοηθήσει την μητέρα να νιώσει την συμπαράσταση του συντρόφου της και θα φέρει το ζευγάρι πιο κοντά ανακτώντας έτσι την οικειότητα που υπήρχε και διεκόπη από την παρουσία του νέου μέλους.
Καθοριστικό ρόλο, πολλές φορές, στο πως θα αντιμετωπίσει την πατρότητα ένας άντρας είναι η πατρική φροντίδα που έλαβε ως παιδί. Έτσι ένας άντρας που βίωσε την έκφραση της πατρικής αγάπης και φροντίδας, πολύ πιθανόν, να επαναλάβει το ίδιο μοντέλο και με τα παιδιά του. Οι άντρες λόγω δυσκολίας να σχηματίσουν μια σχέση με το βρέφος αποφεύγουν την επαφή μαζί του καθώς το άγνωστο τους φοβίζει. Έτσι στρέφονται περισσότερο προς άλλες δραστηριότητες (π.χ. εργασία, δουλειές εντός κι εκτός σπίτιου) προκειμένου να νιώσουν ότι προσφέρουν στην οικογένεια. Η μητέρα, ως διαμεσολαβητής, είναι αυτή που θα βοηθήσει τον πατέρα να δημιουργήσει μια σχέση με το παιδί και θα τον εντάξει στις καθημερινές ανάγκες του όταν ο ίδιος δυσκολεύεται να ανταποκριθεί. Επίσης, οι γονείς του νέου πατέρα θα επηρεάσουν το γιο τους θετικά ή αρνητικά, ανάλογα με τις πεποιθήσεις τους, για τα καθήκοντα του γιου τους: ‘Αυτές οι δουλειές είναι γυναικείες’ ή αντίθετα ‘Να βοηθάς τη γυναίκα σου και να φροντίζεις κι εσύ το παιδί σου, δεν είναι ντροπή.’.
Είναι δύσκολο για έναν άντρα να αποδεχθεί τις αλλαγές που συμβαίνουν και αν δε βοηθηθεί είναι πολύ πιθανόν να εγκαταλείψει τη σχέση του με την σύντροφό του και να αναζητήσει αλλού την προσοχή και την φροντίδα που έχει ανάγκη. Αυτό όμως μπορεί να αποφευχθεί αν και οι δύο σύντροφοι βοηθήσουν ο ένας τον άλλον και μοιραστούν τις ανησυχίες τους και τους προβληματισμούς του, δηλαδή με συχνή και διαρκή επικοινωνία.
