Από την Ιωάννα Φαντζίκη – Συμβουλευτική Ψυχολόγος/Ψυχοθεραπεύτρια
Μέσα από την κλινική μας εμπειρία, συχνά συναντούμε οικογένειες όπου υπάρχει ένα μέλος που έχει διαγνωστεί με αυτισμό ή ΔΑΔ. Οι γονείς συχνά νοιώθουν μπερδεμένοι, φοβισμένοι και έντονα προβληματισμένοι μας ρωτούν για τον αντίκτυπο που ενδέχεται να έχει η διάγνωση στα τυπικής ανάπτυξης αδέλφια. Παράλληλα εκφράζουν ανησυχίες για τον εάν και με ποιον τρόπο θα καταφέρουν να διατηρήσουν τις ισορροπίες στο εσωτερικό της οικογένειας.
Τι συναισθήματα όμως βιώνουν τα αδέλφια των παιδιών με αυτισμό και με ποιο τρόπο τα εκφράζουν;
Τα τυπικής ανάπτυξης αδέλφια συχνά κατακλύζονται από έντονα, μπερδεμένα και συχνά αντικρουόμενα συναισθήματα που δυσκολεύονται να διαχειριστούν. Όλα τα παραπάνω είναι απολύτως φυσιολογικά, δεδομένης της ιδιαίτερα δύσκολης και απαιτητικής φύσης του αυτισμού στην οποία ζουν τα αδέλφια τους. Τα έντονα και απότομα ξεσπάσματα θυμού, η επιθετικότητα, οι έντονες στερεοτυπίες, η απουσία λόγου , η αδυναμία αντίληψης και κατανόησης των συναισθημάτων των άλλων, δρουν ανασταλτικά και επηρεάζουν την γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ αδελφών.
Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, τα αδέλφια των παιδιών με αυτισμό, πέρα από την αδιαμφισβήτητη αγάπη και ευθύνη που νιώθουν, συχνά κατακλύζονται από έντονα συναισθήματα θυμού και ζήλειας. Αυτό συμβαίνει διότι οι γονείς συχνά δίνουν περισσότερο χώρο και χρόνο στο παιδί με αυτισμό, παίζοντας, συζητώντας, αγοράζοντας του παιχνίδια είτε όντας περισσότερο ελαστικοί και ανεκτικοί σε μη επιθυμητές συμπεριφορές (όπως είναι λ.χ. όταν κάνει το παιδί μια ζημιά στο σπίτι).
Ακόμη, εκδηλώνουν συναισθήματα λύπης για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο αδελφός τους και οι γονείς μαζί με αυτόν, ενώ άλλοτε νοιώθουν ντροπή. Ενδέχεται να νοιώθουν ντροπή, καθώς θεωρούν ότι εξαιτίας του εκτίθενται στο σχολείο, στην παιδική χαρά ή στις παρέες, και ότι τα αλλά παιδιά θα το κοροϊδέψουν. Άλλοτε πάλι, νοιώθουν ότι βρίσκονται σε μια μόνιμη αναταραχή καθώς η συμβίωση με έναν αδελφό με αυτισμό ή ΔΑΔ σημαίνει την απουσία σταθερότητας και προβλεψιμότητας στο οικογενειακό περιβάλλον. Δεν είναι λίγες οι φορές που νοιώθουν μπερδεμένα και έχοντας πολλές απορίες σχετικά με την διαταραχή του αδελφού τους ρωτούν «Γιατί ο αδελφός μου δεν μιλάει; Θα μιλήσει ποτέ; Γιατί με κτυπάει; Γιατί δεν ακούει τη μαμά;». Ιδιαίτερα σε μικρότερες ηλικίες όπου τα παιδιά χαρακτηρίζονται από εγωκεντρικό τρόπο σκέψης συχνά βιώνουν ένοχες. Δηλαδή, είναι πιθανό ένα μικρό παιδί να θεώρει ότι ευθύνεται εκείνο για το γεγονός ότι ο αδελφός του έχει αυτισμό η ΔΑΔ, ή ότι η δική του συμπεριφορά (λ.χ. να του πάρει ένα παιχνίδι) ευθύνεται για τα ξεσπάσματα του.
Ζώντας σε ένα οικογενειακό περιβάλλον που υπάρχει ένταση, πίεση και άγχος στην καθημερινότητα, τα αδέλφια ενδέχεται να εκδηλώσουν στοιχεία κατάθλιψης, άγχους, διαταραχών διαγωγής και διάσπασης προσοχής/υπερκινητικότητα.
Κρατώντας τις ισορροπίες μέσα στην οικογένεια
Οι γονείς συχνά θεωρούν ότι μιλώντας στα τυπικά παιδιά τους για τον αυτισμό θα τα αναστατώσουν ή ότι εκείνα δεν είναι σε θέση να καταλάβουν. Συχνά, ακόμη και οι ίδιοι οι γονείς ενδέχεται να μην έχουν λάβει σωστή πληροφόρηση. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως μια θετική, ουσιαστική, αδελφική σχέση προϋποθέτει σωστή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση σχετικά με το περιεχόμενο και την συμπτωματολογία της Αυτιστικής Διαταραχής, με τρόπο ανάλογο της ηλικίας του παιδιού. Μιλώντας στα παιδιά μας με τρόπο απλό, και κατανοητό, αφιερώνοντας ξεχωριστό χρόνο μαζί τους, επιτρέποντας τους να συμμετέχουν στις εκπαιδευτικές παρεμβάσεις όπου κρίνεται σκόπιμο και αφήνοντας τους να εκφράσουν ελευθέρα τα συναισθήματα τους, ακόμη και οι πιο δυσνόητες, απότομες και ενίοτε τρομακτικές συμπεριφορές του αυτισμού, γίνονται κατανοητές σε ένα περιβάλλον που προάγει την ασφάλεια και την αποδοχή της διαφορετικότητας-Θυμούμενοι πάντα ότι η αδελφική σχέση οφείλει να χαρακτηρίζεται από ελευθερία και όχι καταναγκασμό.