Από την Ιωάννα Φαντζίκη – Συμβουλευτική Ψυχολόγος/Ψυχοθεραπεύτρια
Το παιχνίδι αποτελεί ένα εξαιρετικό μέσο για να πλησιάσουμε το παιδί μας, δημιουργώντας μια σχέση που καλλιεργεί την κοινωνική και συναισθηματική του ανάπτυξη μέσα από την αμοιβαιότητα και την κοινωνική αλληλεπίδραση. Μέσα από το παιχνίδι και το μοίρασμα της εμπειρίας τόσο με γονείς ή ακόμη και με συνομηλίκους, το παιδί με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος εξερευνά τα συναισθήματα και τις σχέσεις με το περιβάλλον του, ενισχύει την ενσυναίσθηση του (δηλ. την ικανότητα να κατανοεί τα συναισθήματα του άλλου), και αναπτύσσει την ικανότητα μίμησης και κοινωνικής μάθησης.
Με ποιους τρόπους διαφέρει το παιχνίδι στα παιδιά με ΔΑΦ και πως μπορούμε να απασχολήσουμε δημιουργικά και ευχάριστα τα παιδιά μας;
Τα παιδιά με ΔΑΦ λόγο των ελλειμμάτων που παρουσιάζουν στους τομείς της επικοινωνίας, της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και της φαντασίας, αντιλαμβάνονται το παιχνίδι με τελείως διαφορετικό τρόπο σε σχέση με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης. Ήδη από το προνηπιακό στάδιο παρουσιάζουν μια εικόνα απόσυρσης και απομόνωσης. Συχνά, παίζουν στερεοτυπικά χωρίς παιχνίδια, με τα χέρια τους κάνοντας μανιερισμούς, λικνίσματα ή γαργαλητά και περιστροφές γύρω από τον εαυτό τους. Ακόμη, μπορεί να κολλάνε με ένα συγκεκριμένο παιχνίδι και να θέλουν να παίζουν μοναχά με αυτό η με μέρη αυτού (λχ. περιστρέφοντας συνεχώς τις ρόδες από ένα αυτοκινητάκι), επαναλαμβανόμενα και με στερεοτυπικό τρόπο. Συχνά, το παιχνίδι τους μένει καθηλωμένο στο πρώιμο νηπιακό στάδιο, καθώς τους αρέσει να απολαμβάνουν διάφορες αισθήσεις όπως η γεύση, η αφή ή η ακοή (λχ. βάζοντας ξύλινα κομμάτια πάζλ στο στόμα, χτυπώντας παιχνίδια στο πάτωμα για να ακούν τον ήχο κτλ), παίζουν δηλαδή με τρόπο ανορθόδοξο και μη λειτουργικό. Ακόμη όμως και τα παιδιά που είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν ένα παιχνίδι ανάλογα με την λειτουργικότητα του, δεν μπορούν να μπουν αυθόρμητα σε παιχνίδι με ρόλους και να χρησιμοποιήσουν τα παιχνίδια τους και τις καταστάσεις σαν να επρόκειτο για κάτι άλλο (συμβολικό παιχνίδι). Επιπρόσθετα, σημαντικές δυσκολίες παρουσιάζονται και στο ομαδικό και συνεργατικό παιχνίδι όπου απαιτείται η αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων η γρήγορη προσαρμογή και επεξεργασία πληροφοριών.
Τα παιδιά με ΔΑΦ δεν προσεγγίζουν αυθόρμητα τα άλλα παιδιά και δεν παίρνουν πρωτοβουλία για να ξεκινήσουν κάποιο δυαδικό ή ομαδικό παιχνίδι. Ωστόσο η δυσκολία στην επικοινωνία δεν θα πρέπει να ερμηνεύεται ως έλλειψη επιθυμίας για συναναστροφή, αντιθέτως αποτελεί μια ασφαλή πρακτική που διασφαλίζει την σταθερότητα και προβλεψιμότητα που είναι τόσο αναγκαία για το περιβάλλον τους.
Παίζω σημαίνει επικοινωνώ. Μερικές ιδέες για δημιουργικό παιχνίδι.
Κλείστε την τηλεόραση, απομακρύνετε το κινητό σας τηλέφωνο και βρείτε λίγο χρόνο μέσα στην ημέρα, μακριά από διασπαστικά ερεθίσματα προκείμενου να αλληλεπιδράσετε με το παιδί σας. Καθίστε απέναντι με τα πρόσωπα σας στο ίδιο επίπεδο και ξεκινήστε με παιχνίδια που αρέσουν στο παιδί και το ευχαριστούν. Δεν πιέζουμε το παιδί να ασχοληθεί με μια δραστηριότητα εάν δεν το επιθυμεί. Το παιχνίδι είναι ένα εργαλείο χαράς και όχι καταναγκασμού.
Πάζλ και ενσφηνώματα : Χρησιμοποιείστε πάζλ σε έντονα χρώματα και σχήματα ή πάζλ με εικόνες που διεγείρουν την σκέψη του. Φτιάξτε μαζί το πάζλ και μάθετε στο παιδί να περιμένει την σειρά του (τοποθετώντας εναλλάξ τα κομμάτια), να μοιράζεται και να συνεργάζεται.
Αισθητηριακό παιχνίδι : Τοποθετήστε σε ένα μπολ, άμμο, αλεύρι, κακάο, η άβραστα όσπρια και κρύψτε μέσα διάφορα μικρά παιχνίδια που του αρέσουν. Το παιδί βουτάει τα χεράκια στο μπολ προκειμένου να βρει τα αντικείμενο και να διακρίνει διαφορετικά μεγέθη, σχήματα και χρώματα.
Συμβολικό παιχνίδι : Μάθετε στο παιδί πώς να ταΐσει ένα ζωάκι, να το κάνει μπάνιο, η πώς να φροντίσει μια κούκλα μωρό. Ακόμη, για παιδιά που δεν υπάρχει κίνδυνος να βάλουν αντικείμενα στο στόμα μπορείτε να παίξετε με φιγούρες playmobile, αναθέτοντας τους ρόλους λχ. Η μάμα πηγαίνει στο σουπερ μάρκετ, το παιδί στο σχολείο κτλ. Μέσα από το παιχνίδι ρόλων καλλιεργείται η κοινωνική μάθηση και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.
Τέλος, να θυμάστε ότι το κάθε παιδί είναι μοναδικό με ξεχωριστές προτιμήσεις και ανάγκες. Σε περίπτωση που δεν ανταποκρίνεται στις παραπάνω δραστηριότητες, συμβουλευτείτε τον θεραπευτή σας.