Από την Ιωάννα Φαντζίκη – Συμβουλευτική Ψυχολόγος/Ψυχοθεραπεύτρια
Ο θάνατος ενός μέλους της οικογένειας ή ενός φίλου επηρεάζει τους ανθρώπους με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, ενώ η επεξεργασία και η αποδοχή της απώλειας είναι μια σύνθετη ψυχολογική διαδικασία που απαιτεί χρόνο και σωστή υποστήριξη. Πολύ συχνά, ερχόμαστε αντιμέτωποι με γονείς παιδιών με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος οι όποιοι ζητούν την βοήθεια μας καθώς δυσκολεύονται να μιλήσουν στα παιδιά τους για τον θάνατο, ανησυχώντας ότι ενδεχομένως θα τα ανησυχήσουν, ή θα τους δώσουν συγκεχυμένες πληροφορίες που πιθανώς να τα μπερδέψουν και να προκαλέσουν επιπλέον σύγχυση.
Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, λόγο των γνωστικών, συναισθηματικών και επικοινωνιακών ελλειμμάτων που παρουσιάζουν, επηρεάζονται από την απώλεια ενός κοντινού προσώπου, ωστόσο ο τρόπος με τον οποίο θρηνούν διαφέρει, και ως εκ τούτου, ο τρόπος με τον οποίο τα βοηθούμε να επεξεργαστούν την απώλεια διαφέρει. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά με ΔΑΦ ενδεχομένως να βιώνουν έντονα συναισθήματα τα οποία αδυνατούν να εκφράσουν, λόγο των δυσκολιών που παρουσιάζουν στην επικοινωνία καθώς και στην δυσκολία να αναγνωρίσουν και να ονοματίσουν αυτά τα συναισθήματα. Επιπρόσθετα, καθώς ο θάνατος αποτελεί μια αφηρημένη έννοια που είναι δύσκολο να γίνει κατανοητή, τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, συχνά δυσκολεύονται να κατανοήσουν ότι το άτομο που έχει πεθάνει δεν θα επιστρέψει ή ακόμη και τον λόγο για τον οποίο αδυνατεί να επιστρέψει. Ακόμη, καθώς δυσκολεύονται να κατανοήσουν την θέση και τα συναισθήματα του άλλου ενδεχομένως να αναρωτιούνται λχ. ‘Γιατί η μητέρα κλαίει συνεχώς;’
Όλα τα παραπάνω, αποτελούν μια σύνθετη και ενίοτε τρομακτική διαδικασία για τα παιδιά με αυτισμό που προκαλεί άγχος, σύγχυση και συχνά εκδηλώνεται με ασυνήθιστη η προκλητική συμπεριφορά.
Βοηθώντας το παιδί μας να επεξεργαστεί την απώλεια.
Είναι σημαντικό να χρησιμοποιούμε απλή, ακριβή και ξεκάθαρη γλώσσα όταν μιλάμε στο παιδί για τον θάνατο, και απαντούμε σε ερωτήσεις που πιθανόν να έχει. Αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε εκφράσεις που περιλαμβάνουν μεταφορικό λόγο όπως λχ. Ότι ο παππούς «έφυγε» ή «κοιμήθηκε», καθώς τα παιδιά με ΔΑΦ αδυνατούν να κατανοήσουν τις μεταφορές, και ερμηνεύουν κυριολεκτικά τις απαντήσεις, γεγονός που οδηγεί σε σύγχυση και άγχος.
Επίσης, είναι σημαντικό να διατηρούμε την καθημερινή ρουτίνα του παιδιού όπου είναι εφικτό, όσο περισσότερο μπορούμε καθώς με αυτό τον τρόπο βοηθάμε το παιδί να ανακουφίσει το στρες και το άγχος του. Ακόμη, χρησιμοποιούμε οπτικά βοηθήματα προκειμένου να εξηγήσουμε το θάνατο και το πένθος στο παιδί, κάνοντας χρήση κοινωνικών ιστοριών ή εξηγώντας τον κύκλο της ζωής στο παιδί μέσα από το παιχνίδι (λχ χρησιμοποιώντας ζωάκια που γεννιούνται και πεθαίνουν ) ή μέσα από χαρακτήρες παιδικών ταινιών που πεθαίνουν.
Η βιωματική κατανόηση είναι επίσης εξαιρετικά βοηθητική. Οργανώνοντας επισκέψεις σε μέρη όπου το παιδί είχε ευχάριστες αναμνήσεις από το άτομο που απεβίωσε ή κοιτάζοντας άλμπουμ με φωτογραφίες βοηθούν την καλύτερη κατανόηση και την έκφραση των συναισθημάτων.
Τέλος, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως όλα τα παραπάνω αποτελούν γενικούς κανόνες, που πρέπει να προσαρμόζονται στις ιδιαίτερες ανάγκες και το επίπεδο γνωστικής λειτουργίας του κάθε παιδιού.